جایگاه ولایت فقیه در علم کلام

علی شمس

کلام

کارشناسی ارشد

عباس کعبی

علیرضاامینی

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

1380

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

(ولایت فقیه) عنوانی است که می‌تواند در دو حوزه‌ی فقه و کلام از جهات مختلف طرح شود. جنبه‌ی فقهی آن بحث از تکلیف فقیه در پذیرش ولایت و یا وظیفه‌ی مردم در اطاعت از فقیه است. اما جنبه‌ی کلامی آن بحث از منشأ و مبنای این ولایت است؛ زیرا هر گونه ولایتی از سوی هر کس جز خداوند، غیر مشروع است، و باید به اذن و ولایت خداوند منتهی شود؛ به این صورت که ایمان یه خدا مستلزم اعتقاد به توحید در ربوبیت تشریعی خداوند است؛ به این معنی که قبول ولایت و سلطه وحاکمیت هر کسی جز خداوند،جایز نیست. ولی از آن‌جا که خداوند دارای لطف و حکمت در حد بی‌نهایت است، (کتب ربکم علی نفسه الرحمة) با بعثت انبیا و حفظ خط نبوت با وجود امامان معصوم علیهم‌السلام، این صفات را متجلی ساخته است. هم‌چنین در عصر غیبت و در زمانی که از نعمت حضور امام علیه‌السلام محرومیم، این حکمت و لطف پابرجاست. چرا که لطف از صفات الهی است و صفات خداوند در طول زمان و در آبستن حوادث، دست‌خوش تغییر و تحول نخواهد شد. بنابراین اعمال این لطف از سوی خداوند، در زمان غیبت هم، مانند زمان حضور معصومین علیهم‌السلام لازم و ضروری است؛ و این جاست که ضرورت وجود فقها به عنوان نزدیک‌ترین افراد به ویژگی معصومین علیهم‌السلام، و امین‌ترین افراد در جهت به دست گرفتن عنان اسب سرکش قدرت، برای حفظ خط امامت و شریعت و رهبری مردم احساس می‌شود و این نیز لطفی است که از جانب خداوند ضروری است. بنابراین، انکار این ضرورت، با التفات به لوازمش به منزله‌ی انکار یکی از صفات خداوند خواهد بود. با ذکر این مقدمات می‌توان نتیجه گرفت که: بحث از تشکیل حکومت و رهبری و ولایت بر مردم، از این جهت که به صفات و افعال الهی باز می‌گردد، یک بحث کلامی است، زیرا موضوع علم کلام بررسی افعال و صفات خداوند است، و از آنجا که ما در اثبات (ولایت فقیه) به لطف و یا حکمت خداوند استناد می‌کنیم،این عنوان در علم کلام جای می‌گیرد. علاوه بر این در بحث از امامت، پس از غیبت حضرت ولی‌عصر(عج)، نیز با استناد به کلمات معصومین علیهم‌السلام، در تعیین جانشین برای خود، می‌توان جایگاه دیگری برای بحث از (ولایت فقیه) در استمرار اصل امامت در نظر گرفت.

1392/10/8

1419